سرقفلی و حق کسب و پیشه؛ بررسی امکان مطالبه جداگانه از منظر حقوقی
پاسخ وکیل سرقفلی به یکی از سؤالات پرتکرار مستأجران و مالکان
در قراردادهای اجاره تجاری، دو اصطلاح مهم حقوقی یعنی سرقفلی و حق کسب و پیشه همواره در کانون توجه مستأجران و مالکان قرار دارند. پرسشی که بسیاری از افراد در این حوزه مطرح میکنند این است: آیا امکان مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه به صورت جداگانه وجود دارد؟
برای پاسخ به این سؤال، ابتدا باید به تعریف این دو مفهوم پرداخته و سپس به تحلیل وضعیت قانونی و رویه قضایی در این خصوص بپردازیم.
تعریف حقوقی سرقفلی و حق کسب و پیشه
سرقفلی نوعی حق مالی است که معمولاً در زمان انعقاد قرارداد اجاره، در قبال واگذاری امتیاز بهرهبرداری از یک مکان تجاری (مانند مغازه یا دفتر کار) به مستأجر پرداخت میشود. این مبلغ بهعنوان وجهی مستقل از اجاره بها محسوب میگردد و معمولاً مبتنی بر موقعیت ملک و شرایط بازار تعیین میشود.
در مقابل، حق کسب و پیشه یا تجارت، نتیجه سرمایهگذاری، شهرت، روابط تجاری و فعالیت اقتصادی مستمر مستأجر در یک ملک تجاری است. این حق در طول زمان و بر اساس تلاش مستأجر ایجاد میشود و ارتباطی با پرداخت یا عدم پرداخت سرقفلی ندارد.
رابطه و تمایز میان سرقفلی و حق کسب و پیشه
بسیاری از مستأجران تصور میکنند که میتوانند در هنگام تخلیه، هم مبلغ پرداختی بابت سرقفلی را پس بگیرند و هم خسارتی تحت عنوان حق کسب و پیشه مطالبه کنند. اما وکیل سرقفلی توضیح میدهد که در نظام حقوقی ایران، این دو عنوان غالباً به صورت یکجا و نه مستقل از هم ارزیابی میشوند.
در واقع، اگرچه سرقفلی و حق کسب و پیشه مفاهیم متفاوتی دارند، اما در مقام عمل، بهویژه در رسیدگیهای قضایی، این دو حق معمولاً بهعنوان یک مجموعه بررسی میشوند و دادگاهها تمایل دارند ارزش این دو حق را به صورت ترکیبی و نه جداگانه تعیین کنند.
برای مثال، اگر مستأجر در زمان شروع اجاره، مبلغی بهعنوان سرقفلی پرداخت کرده باشد، این پرداخت در زمان تعیین ارزش نهایی حق کسب و پیشه (در هنگام تخلیه یا فسخ) به عنوان یکی از عوامل مؤثر مدنظر قرار میگیرد.
بر اساس دیدگاه غالب در رویه قضایی ایران، امکان مطالبه همزمان و مستقل دو عنوان “سرقفلی” و “حق کسب و پیشه” به ندرت مورد پذیرش قرار گرفته است. رویه غالب بر این مبناست که ارزش تجاری و مالی مستأجر در ملک، صرفنظر از عنوان حقوقی آن، باید در قالب یک خواسته واحد مطالبه گردد، مگر در شرایط خاص که اسناد و توافقات مشخصی وجود داشته باشد.به همین دلیل، مطالبهی جداگانه این دو حق معمولاً در عمل با مقاومت قضایی روبرو میشود، مگر آنکه مستندات حقوقی قوی در این خصوص ارائه گردد.
اهمیت بهرهمندی از وکیل متخصص سرقفلی
با توجه به پیچیدگیهای حقوقی و تفاسیر متفاوتی که در دادگاهها ممکن است صورت گیرد، بهرهگیری از وکیل سرقفلی متخصص در این نوع دعاوی، یک ضرورت جدی است. وکیل متخصص میتواند با ارزیابی مدارک، بررسی سوابق قراردادی، و احاطه بر رویههای قضایی، استراتژی حقوقی مناسبی را برای مطالبه یا دفاع از حقوق موکل خود اتخاذ کند.
نتیجهگیری
سرقفلی و حق کسب و پیشه، هرچند از نظر مفهومی با یکدیگر تفاوت دارند، اما در نظام قضایی ایران اغلب بهصورت واحد در نظر گرفته میشوند. در نتیجه، مستأجران نمیتوانند بدون پشتوانهی قانونی و قراردادی، این دو حق را بهطور مستقل و جداگانه مطالبه کنند. اگر شما به عنوان مستأجر یا مالک با چنین موضوعی مواجه هستید، مشورت با وکیل سرقفلی باتجربه توصیه میشود تا حقوق شما در چارچوب قوانین بهدرستی حفظ و استیفا شود.
مجید رحیمی
وکیل پایه یک دادگستری و متخصص در دعاوی سرقفلی، حق کسب و پیشه و اختلافات حقوقی مرتبط با قراردادهای اجاره تجاری
📌 جهت مشاوره و مشاهده سوابق:
🌐 www.vakilrahimi.ir
🌐 www.rahimivakil.ir